ساخت کفش کانگرویی توسط طراحان سویسی

ثبت شدن تار ایرانی به نام کشور آذربایجان

گروه موسیقی هنرآنلاین؛ طبق کنوانسیون سال 2003که با هدف حفاظت از میراث فرهنگی و معنوی شکل گرفت، میراث فرهنگی معنوی یا میراث زنده، انگیزه اصلی تنوع فرهنگی ما و حفظ آن و ضمانتی برای تداوم نوآوری است.

این کنوانسیون تاکید دارد که میراث فرهنگی معنوی بین دیگر میراث ها، در حوزه هایی چون سنت ها و نمایش های شفاهی، هنرهای اجرایی مانند موسیقی و تئاتر سنتی، آداب و رسوم ویژه، آیین ها و جشن ها، دانش و تجربیات مرتبط با طبیعت و جهان و صنعتگری سنتی، ظهور پیدا می کند. سال گذشته و در ششمین اجلاس یونسکو که در بالی اندونزی برگزار شد، پرونده موسیقی اقوام ایرانی مورد بررسی قرار گرفت.

موسیقی اقوام ایرانی یکی از گونه های موسیقی است که قابلیت ها و ظرفیت هایش به درستی شناخته نشده؛ نوعی گوناگونی و تازگی در این نوع موسیقی وجود دارد که برای مخاطبان با هر زبان و فرهنگ و قومیتی، جالب و شنیدنی است، اما موسیقی بومی، نوای بینوایی است ولی این روزها از کمتر کوی و برزنی به گوش می رسد.

بیشتر فعالان این زمینه یا رهسپار دنیایی دیگر شده اند یا به گوشه ای رفته، در انزوا به سر می برند. مگر چند نفر شیرمحمد اسپندار و حسین سمندری و طواق سعادتی را می شناسند؟ از این رو سازمان میراث فرهنگی برآن شد تا موسیقی اقوام ایرانی را به ثبت برساند آن هم در قالب یک پرونده کلی؛ در حقیقت موسیقی همه اقوام ایرانی را در کپسولی گنجاندند و راهی یونسکو کردند بی آنکه به دفاع از آن بپردازند.

بسیاری از کارشناسان موسیقی نواحی چون فواد توحیدی و محسن شریفیان و غلام سبزعلی حتی خود بهروز وجدانی، گردآورنده پرونده موسیقی اقوام ایرانی با این کلی نگری مخالف بودند و آن را بی اهمیت جلوه دادن این گونه از موسیقی می دانستند. حالا در هفتمین اجلاس یونسکو که هفتم دسامبر برابر با 17 آذرماه به کار خود پایان داد، شیوه ساخت و نوازندگی ساز تار به نام آذربایجان به ثبت رسیده است؛ به گزارش یونسکو روش‎های سنتی در ساخت تار و نحوه نوازندگی و اجرای آن که از سوی کشور آذربایجان به این سازمان فرهنگی معرفی شده بود، درنشست اخیر کمیسیون میراث معنوی یونسکو به ثبت رسیده و این در حالی است که تار یکی از مهم ترین و کهن ترین سازهای ایرانی است که بیشتر به نام کشور ایران شناخته می شود. کشور آذربایجان، پیش از این موسیقی عاشیق ها را به نام خود به ثبت رسانده بود و اکنون تار را هم به نام خود در فهرست میراث معنوی یونسکو به ثبت رسانده و به نظر می رسد کشور ایران، هیچ مشارکتی در پرونده ثبت جهانی تار نداشته است. براساس همین گزارش، تار نوعی ابزار موسیقی زهی ساخته شده از چوب درخت توت و تو خالی با تارهای بلند است که در سراسر روستاها و شهرهای آذربایجان ساخته می‎شود.

در گزارش یونسکو آمده که این ساز دارای ویژگی سازهای سنتی است و در مراسم مختلف از عروسی و جشن و عیدهای گوناگون و مهمانی های سنتی گرفته تا کنسرت ها و همایش های امروزین نواخته می‎شود. این ساز که بدنه‎ای توخالی و ازجنس چوب دارد، به شکل هشت انگلیسی است و به صورت افقی در دستان نوازنده قرار می گیرد. این ساز دارای هفت تار فلزی است که با زخمه نواخته می‎شود.

بنابر آنچه در گزارش رسمی یونسکو آمده، ساخت ساز تار طی سال‎ها وقرن‎ها توسط صنعتگران سنتی که مهارت‎های خود را نسل به نسل به شاگردان خود منتقل کرده‎اند، حفظ شده و نحوه اجرا و مهارت‎های هنری در نوازندگی این سازنیز به صورت شفاهی توسط استادان هنر به نسل جوانتر درمردم این کشور منتقل شده است. تار از سازهای زهی است که با زخمه نواخته می شود و در ایران و برخی مناطق دیگر خاورمیانه چون آذربایجان و ارمنستان و گرجستان برای نواختن موسیقی کلاسیک از آن استفاده می شود؛ حالا چرا این ساز، تنها به نام آذربایجان به ثبت می رسد، پرسشی است که باید به آن پرداخته شود؟ نمی توان تلاش‎ گسترده‎ ای براغی ثبت این ساز در فهرست جهانی به خرج داده و تار آذربایجانی، اندکی متفاوت با تار ایرانی است، اما تار، یک ساز ایرانی است و ریشه در تاریخ و فرهنگ و سرزمین ایران دارد.

هارد باکس

ثبت شدن تار ایرانی به نام کشور آذربایجان